Lapsusi i Sgarbit, “faji” i lihet Ministrisë së Kulturës

“Në majën e Bylisit, në Shqipëri, mes mbetjeve arkeologjike të qytetit grek homonim”. Ky ishte mbishkrimi me anë të të cilit publicisti dhe kritiku italian i artit, Vittorio Sgarbi shoqëronte një foto në rrjetet sociale.

Postimi, në pamje të parë të krijon përshtypjen se tregon faktin historik të ndikimit të fortë të kulturës dhe stilit grek të ndërtimit të qyteteve në antikitet në këtë zonë të Ilirisë dhe referimi i Sgarbit mund të interpretohet në këtë mënyrë.

“Ju sqaroj se përkufizimi “grek” që i dha Sgarbi Bylisit është interpretativ në kuptimin e stilit. Grekë quhen edhe qytetet antike të Siçilisë, apo Italisë së Jugut, pavarësisht se qenë troje ilirësh. Grekë janë quajtur 18 qytete që themeloi Aleksandri me emrine tij, pavarësisht se ai vetë ishte maqedon, sikurse ka qytete romake nëpër Europës. Nuk është gabim! Sgarbit nuk ja ndjen për nacionalizmat e sotme ballkanike dhe po t’ia ndjente ai e ka zgjedhur me kohë anën tonë. Mandej, ju merreni kot me përkufizimin e një qyteti të vdekur, kur greku sot po ju ha hapësirat e gjalla, prej detit dhe tokës”, shkruan studiuesi Astrit Cani.

Por, arkeologu Neritan Ceka, që një pjesë të mirë të viteve të jetës i ka kaluar pikërisht në zbulimin e Parkut Arkeologjik të Bylisit zbulon mes fjalëve të Sgarbit lapsusin e tij.

“Nuk e marr dot me mend përse Sgarbi e cilëson Bylisin si “citta omonima”, pra “qytet me të njejtin emër”. Me cilin qytet? I gjori Sgarbi, në shoqërinë e gjizëngrënësve dhe rakipirësve, mund të ketë mësuar së emri i qytetit fqinj të Ballshit vjen pikërisht nga emri Byllis. Por nuk besoj t’i kenë thënë se në dokumentet mesjetare Byllis/Ballsh përkthehet në greqisht si Kefalenia, ndërsa në ato sllave si Glavinica, që do të thotë “kokë”, “ballë”, pra kryevend. Sigurisht ishte një fjalë që vinte nga ilirishtja dhe jo nga greqishtja”, shkruan ai.

Kjo ka mjaftuar që një emër jo pak i njohur në Shqipëri të përfundojë në faqet e para të mediave dhe ndaj llogarive të tij në rrjetet sociale, ku është tepër aktiv, të vërshojnë një lum kritikash nga qytetarët shqiptarë. Sgarbi është njohur me këto kritika dhe ka reaguar përmes një postimi të dytë, ku thotë se nuk ka bërë asnjë lapsus dhe i referohet enciklopedisë italiane “Treçani”.

“Gazetari shqiptar që ngriti një polemikë të panevojshme është thjesht një injorant i mjerë. Kur unë thashë qytet antik grek iu referova civilizimit, arkitekturës dhe jo territorit. Çfarë doni që më çani kokën! Turp për ty që nuk di se Iliria u pushtua nga grekët. Pra vajza ime duhet të më tregojë nëse një vend është grek apo ilir? Është grek, i dashur gazetar injorant”, thotë ai në videon e dytë.

Pas këtij postimi të dytë të italianit në debatin e nisur është përfshirë edhe studiuesi Auron Tare.

“Jam i sigurtë që postimi i parë i Sgarbit ka qenë një lapsus, por këmbëngulja e tij për lapsusin e mëparshëm nuk ka më sens”, shkruan Tare, duke rishpërndarë videon e hedhur nga kritiku italian.

Megjithatë, si Neritan Ceka, ashtu edhe Auron Tare shfajësojnë studiuesin italian dhe gishtin e fajit e drejtojnë nga institucionet dhe Ministria e Kulturës.

“Do t’i rekomandoja Sgarbit të shikojë me vëmendje se kush e ka rrethuar gjatë vizitës së tij në Shqipëri dhe sa të ndryshëm janë ata nga shqiptarët që ka njohur dhe njeh çdo ditë në Itali. Më të pakulturuarit e tyre, që drejtojnë sot kulturën shqiptare janë neofuturistët tanë, që në emër të së resë shkatërrojnë të vjetrën, teatrin kombëtar, banesat e Toptanasve në Tiranë, kishat me afreske të Myzeqesë, Beratit, Gjirokastrës, Sarandës, Përmetit, Kolonjës, Korçës e Pogradecit. Janë vëllezërit e vonuar të futuristëve italianë të periudhës së fashizmit, që propozonin të lyhej me gëlqere Kapela Sistina”, shkruan arkeologu.

Ndërsa, Auron Tare imagjinon me doza të forta ironie një bashkëbisedim të titulluar “Fragment nga dy ekspertë të Ministrisë së Kulturës" që shoqëruan Vittorio Sgarbin në Parkun Arkeologjik të Bylisit.

“Po çfarë?
Romake!
Pse romake?
Po çfarë?
Bizantine!
Bizantine?
Po ca o bizantine?!
Nuk e di po varja, e kam nigju kur e thonë në televizion.
Jo me jo më mirë romake, ja gjeta edhe i mbishkrimi romak.
Ça thua? Ka mbishkrim romak?
Po ore ja ku është tek hyrja e Portës së Bylisit. E pashë se kalova andej se nuk kishte banjo gjëkundi këtu.
Dreqin! Si s’e dinim. S’na tha asnjoni, edhe Klosi që e ka shtëpinë këtu afër nuk e ditka që paska mbishkrime romake. Ta kishte pa Zgarbi të paktën nuk do bëhej gjithë kjo gjullurdi.
Po pra edhe ky ku dreqin erdhi këtu pa le po e boni me zë. Në Butrint të paktën ishte me muzikë, nuk e kuptoi njeri ça tha.
Varja! Hajde dëgjoi këta që nuk marrin vesh nga këto punë”, shkruan Tare.